video met dank aan Taube video productions
Korte samenvatting: voor mensen met zeer weinig tijd
Klimaatverandering drukt ons met de neus op een feit dat we liever negeren. Onze levensstijl van luxe en overvloed heeft een heel duur prijskaartje. Eentje dat we niet kunnen betalen. Onze levensstijl moet veranderen, en snel.
Volledig artikel: voor mensen met meer leesgoesting
Wat zou je doen mocht je vannacht wakker worden omdat je huis in brand staat en er rook in de slaapkamer komt? Zou je een gasmasker aantrekken en rustig verder slapen? Of zou je uit je bed springen en het vuur gaan blussen? Voor de meeste mensen is het antwoord nogal evident, je gaat blussen. Eigenlijk is dit een vrij accurate analogie voor het probleem van klimaatverandering. Het huis staat in brand en de eerste rookpluimen beginnen onze slaapkamer binnen te komen. Onze planeet is gemiddeld gezien reeds 1 graad opgewarmd sinds het begin van de industriële revolutie en de laatste jaren volgen extreme weerfenomenen elkaar op: extreme hitte, droogte en regenval. Al een jaar of veertig wordt hierover gedebatteerd met de nodige klimaattoppen, maar echte verandering hebben we nog niet kunnen vaststellen. Hoe komt het dat we zo weinig actie ondernemen om iets aan klimaatverandering te doen?
Een deel van het antwoord vinden we terug in de biologie en psychologie: mensen nemen hoofdzakelijk beslissingen op basis van emoties. Beslissingen die we vervolgens rechtvaardigen op basis van rationele argumentatie. En het meeste van dit alles gebeurt op een onbewuste manier, waarbij de emoties gevoed worden door onder meer onze zintuigen. Die zintuigen zijn niet bepaald geëvolueerd om zoiets als gemiddelde temperatuur, gemiddelde neerslag of gemiddelde zeespiegel waar te nemen. Neen, onze zintuigen reageren op duidelijk waarneembare impulsen: koud, warm, nat, luid, verblindend, enzovoort. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de meeste mensen niet overgaan tot het veranderen van hun gedrag als ze geconfronteerd worden met klimaatverandering. We begrijpen de urgentie van klimaatverandering wel op rationeel niveau, maar op emotioneel en zintuiglijk niveau zijn we nog niet echt overtuigd. Het lijkt allemaal een ver-van-mijn-bed-show, tenzij je huis afbrandt door een lokale bosbrand of overstroomt door extreme regenval.
We begrijpen de urgentie van klimaatverandering wel op rationeel niveau, maar op emotioneel en zintuiglijk niveau zijn we nog niet echt overtuigd.
Onze emoties worden nog door iets anders gevoed: ervaringen. Of als we over meerdere generaties kijken: geschiedenis. Sinds het begin van de industriële revolutie ongeveer 250 jaar geleden hebben we het gemiddeld gezien jaar na jaar comfortabeler gehad. Vraag maar eens aan je grootouders hoeveel vakantie ze hadden, hoeveel dagen per week ze moesten werken of waar ze naar op reis gingen. Allemaal een stuk minder dan wat wij hebben vandaag. Deze trend heeft onze kijk op de toekomst en ons verwachtingspatroon veranderd. We geloven steevast dat de toekomst beter wordt en technologische oplossingen brengt voor al onze problemen: kernfusie, efficiëntere motoren, robots, artificiële intelligentie... Bovendien is dit ook de meest comfortabele gedachte. Tenslotte, mocht je vrij kunnen kiezen om te geloven dat het vanaf morgen stelselmatig bergaf gaat met je leven of elke dag beter wordt, wat zou jij dan kiezen?
We geloven steevast dat de toekomst beter wordt en technologische oplossingen brengt voor al onze problemen
Eerlijk gezegd, je kan het niemand verwijten om positief te zijn. Je begint best wel veel zonnepanelen, windmolens en elektrische auto's te zien in onze omgeving, dé symbolen bij uitstek van de energietransitie en strijd tegen klimaatverandering. Echter, wat maar weinig mensen weten is dat momenteel de capaciteit van deze alternatieve energieopwekking een grootteorde te klein is om een wezenlijk verschil te maken. De meeste makkelijke en voor de hand liggende sites voor deze windmolens en zonnepanelen zijn reeds in gebruik genomen. Alles wat er nu nog moet bijkomen om een wezenlijk verschil te maken zal meer impact hebben op het landschap en onze omgeving en een langer vergunningsproces vergen. Wat de snelheid van toevoegen van capaciteit uiteraard niet ten goede komt, en we waren al tien keer te traag bezig. Bovendien zijn windmolens en zonnepanelen helemaal geen evenwaardige energiebron als pakweg een steenkoolcentrale vanwege hun onregelmatig en niet-stuurbaar karakter. 's Nachts schijnt de zon niet en soms durft het wel eens een paar dagen tot zelfs een week niet waaien. Naast het opkrikken van de productie door toevoegen van zonnepanelen en windmolens staan we dus ook nog voor een grote uitdaging wat betreft het afstemmen van vraag en aanbod van elektrische energie. Dit kan en zal zowel aan de aanbodzijde als aan de vraagzijde moeten. Één ding is zeker: onze maatschappij laten draaien op diffuse, onregelmatige energiebronnen zoals zon en wind is veel complexer, materiaalintensiever en daarom ook duurder. Alleen zijn we tot nu toe gespaard gebleven van de prijsstijging en de impact op onze levensstijl en welvaart, omdat het merendeel van onze maatschappij nog steeds op fossiele brandstoffen draait en omdat deze laatste de nadelen van hernieuwbare energie tot nu toe gecompenseerd hebben.
De rook van de brand ruiken we nog niet, dus we blijven liever nog wat comfortabel in bed liggen. En mocht die brand er wel blijken te zijn, dan geloven we steevast dat er een feilloos gasmasker onder ons bed ligt te wachten. Slaap zacht. Ignorance is bliss.